Με τη λέξη αφέψημα αναφερόμαστε στο συμπυκνωμένο ρόφημα-τσάι, που γίνεται με το σιγοβράσιμο των σκληρών μερών των βοτάνων όπως οι ρίζες, οι φλοιοί, τα ξυλώδη στελέχη, οι καρποί και οι σπόροι.
Σε αυτά περιλαμβάνονται και μπαχαρικά όπως το ξύλο κανέλα, το γαρίφαλο, ο γλυκάνισος κ.α. Τα αφεψήματα έχουν ευεργετικές ιδιότητες για την ανθρώπινη υγεία και είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στις ανθρώπινες κοινωνίες.
Διαφορά Αφεψήματος & Εγχύματος
Αρχικά ας ξεκαθαρίσουμε ότι τόσο το αφέψημα όσο και το έγχυμα είναι ροφήματα – (ρόφημα: προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ῥοφῶ από όπου και η μεσαιωνική ελληνική λέξη ρουφώ).
Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε εξοικειωμένοι με την απλή έγχυση των βοτάνων – όταν για παράδειγμα βάζουμε ένα φακελάκι με αποξηραμένα βότανα σε ένα φλιτζάνι καυτό νερό και το αφήνουμε κάποια λεπτά μέχρι να το πιούμε.
Για να το καταλάβουμε καλύτερα:
Οι εγχύσεις χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή των βιταμινών και των πτητικών συστατικών των μαλακών μερών των βοτάνων όπως είναι:
- τα φύλλα πχ του δυόσμου, της μέντας, της ρίγανης
- τα λουλούδια πχ τα λουλούδια του χαμόμηλου, της καλέντουλας κοκ
- τα βλαστάρια σχεδόν όλων των βοτάνων
- οι φλούδες των εσπεριδοειδών
και γίνονται με την διαβροχή των μαλακών αυτών μερών των βοτάνων σε ζεστό νερό.
Σημαντικό ρόλο στα εγχύματα παίζει το μικρό χρονικό διάστημα έγχυσης των βοτάνων, καθώς με τον τρόπο αυτό διατηρούνται αμείωτα τα θρεπτικά συστατικά όποιου βοτάνου χρησιμοποιούμε την κάθε στιγμή.
Το αφέψημα από την άλλη, χρησιμοποιείται για την εξαγωγή των θρεπτικών συστατικών των φυτών κυρίως από τα σκληρά τους μέρη όπως:
- οι ρίζες,
- ο φλοιός
- οι σπόροι και
- ο κορμός
και γίνονται με το βράσιμο των μερών αυτών των βοτάνων σε νερό που σιγοβράζει.
Όπως είναι αυτονόητο αυτά τα σκληρά μέρη απαιτούν βράσιμο, το λιγότερο δέκα λεπτά, ώστε να έχουμε τα θρεπτικά συστατικά του φυτού στο ποτήρι μας.
Δημοφιλή Αφεψήματα
Ας δούμε ορισμένα από τα δημοφιλέστερα αφεψήματα, δηλαδή ζεστά ροφήματα που καταναλώνονται από εκατομμύρια ανθρώπους και έχουν πολλά οφέλη για την ανθρώπινη υγεία.
Η ίδια η φύση προνόησε ώστε να μας προσφέρει πολύτιμα φάρμακα τα οποία συμβάλλουν στην προστασία της ανθρώπινης υγείας και φρόντισε ώστε να είναι απαλλαγμένα από τοξικές ουσίες.
Τσάι
Το τσάι είναι το δημοφιλέστερο ρόφημα παγκοσμίως, μετά το νερό και το γάλα. Το τσάι προέρχεται από τα φύλλα του δέντρου τσάι (Καμέλια η σινική – Camellia sinensis ή Καμέλια η θεά – Camellia thea).
Έχει πολλά είδη με τα γνωστότερα να είναι το τσάι του βουνού, το πράσινο τσάι, όπως και το μαύρο τσάι με διάφορες γεύσεις. Το τσάι δεν είναι ένα απλό ρόφημα: έχει ανυπολόγιστα οφέλη για τον άνθρωπο και την υγεία, με το ίδιο να αξίζει να θεωρείται σημαντικός σύμμαχος για τη διατήρησή της.
Ορισμένα από τα οφέλη του είναι η τόνωση της λειτουργίας του εγκεφάλου λόγω των ουσιών καφεΐνη και τη θειανίνη που περιέχει, όπως και η προστασία απέναντι στις καρδιαγγειακές παθήσεις.
Συμβάλλει ακόμα στην προστασία των δοντιών εξαιτίας του φθορίου, στην απώλεια βάρους και στη διατήρηση φυσιολογικών τιμών στη χοληστερίνη, τη χοληστερόλη και σε άλλες τιμές του αίματος.
Επιπροσθέτως, τονώνει το πνεύμα και χαρίζει μοναδικές στιγμές απόλαυσης και διέγερσης του πνεύματος και των αισθήσεων. Το τσάι μπορεί να θεωρηθεί ως το καλύτερο ρόφημα!
Χαμομήλι
Από την αρχαιότητα, γιατροί και ειδικοί αναδεικνύουν την αξία του χαμομηλιού ως ρόφημα για τη διατήρηση της υγείας και της ευεξίας.
Το χαμομήλι είναι ένα χαμηλό ποώδες φυτό με την επιστημονική ονομασία του ίδιου να είναι Matricaria Recutita, ή Matricaria Chamomilla. Εξαιτίας των ουσιών όπως φλαβονοειδή, κουμαρίνες, τανίνες και βλεννίνες που περιέχει, συμβάλλει προστατευτικά σε μία ευρεία γκάμα προβλημάτων υγείας.
Ορισμένες από τις ιδιότητές του είναι η επούλωση πληγών και εγκαυμάτων, η καταπράϋνση από το άγχος και την ψυχική αναστάτωση – συμβάλλει επίσης στην καταπολέμηση της αϋπνίας.
Επιπροσθέτως, έχει σημαντικές αντιαλλεργικές ιδιότητες, προστατεύει από τα έλκη του στομαχιού, συμβάλλει στη τόνωση του ανοσοποιητικού, ενώ ανακουφίζει τους πόνους της περιόδου.
Άλλες ωφέλειες στην ανθρώπινη υγεία είναι η προστασία από τον διαβήτη, η μείωση του σακχάρου και η συνεισφορά του σε οδοντιατρικά προβλήματα (ουλίτιδα) και οφθαλμολογικά (οφθαλμικές πλύσεις σε περίπτωση πόνου ματιών ή κριθαράκι).
Είτε μιλάμε λοιπόν για καούρα, διάρροια, ναυτία ή αϋπνία, ένα ποτήρι χαμομήλι είναι η λύση!
Φύλλα Αλεξανδρείας
Ένα ακόμα αφέψημα το οποίο είναι διάσημο για τη συμβολή του στο γαστρεντερικό σύστημα και στη σπουδαία καθαρκτική του δράση. Δεν είναι φύλλα όπως πιστεύεται, αλλά λοβοί ενός φυτού με το όνομα σέννα, κασσία, σιναμική, φύλλα Αλεξανδρείας ή φύλλα Αιγύπτου. Ανήκουν στην οικογένεια των Χερδωπών.
Εμπεριέχουν χρυσοφαινικό οξύ και γλυκοσίδια ανθρακινόνη, μία ουσία η οποία συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία του παχέος εντέρου και στην επαναφορά της καλής του λειτουργίας με φυσικό τρόπο. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας και η αποτελεσματικότητά του είναι άμεση και γρήγορη.
Επιπροσθέτως, το ρεϊνικό και κασσιακό οξύ που περιέχει, συμβάλλει στην προστασία του γαστρεντερικού συστήματος και έχουν βακτηριοκτόνα και μυκητοκτόνα δράση, όπως και στη διατήρηση της υγείας των μαλλιών.
Τα φύλλα Αλεξανδρείας πρέπει να καταναλώνονται με σύνεση, διότι δρουν άμεσα και επιφέρουν έντονη την ανάγκη για κένωση. Είναι καλύτερο να συνδυάζεται με διάφορα αντισπασμωδικά βότανα, όπως το τζίντζερ, ο μάραθος και ο γλυκάνισος.
Δίκταμο
Άλλο ένα δημοφιλές ρόφημα από ένα δυσεύρετο φυτό το οποίο συλλέγεται με μεγάλη δυσκολία. Στην αρχαιότητα ήταν αφιερωμένη στη θεά Άρτεμη, καθώς θεωρούταν πως προστατεύει τον τοκετό.
Η κατανάλωσή του σταματάει την αιμορραγία, καθώς ιστορικά έχει καταγραφεί πως πληγωμένα ελάφια μόλις κατανάλωναν δίκταμο έκαναν την πληγή που τους είχαν δημιουργήσει τοξότες να υποχωρεί!
Η συμβολή του στην ανθρώπινη υγεία έχει επισημανθεί διαχρονικά. Έχει πολλές και σημαντικές ιδιότητες: καταπραΰνει από τον πονόδοντο και τον κοιλόπονο, βοηθά στην επούλωση των πληγών και τη δερματική υγεία. Ηρεμεί από τον υψηλό πυρετό, βοηθάει στην αντιμετώπιση του έντονου κοιλόπονου και στομαχόπονου.
Πράσινο τσάι
Το ίσως πιο δημοφιλές ρόφημα παγκοσμίως, βασικό είδος του τσαγιού. Παράγεται από την αποξήρανση φύλλων του φυτού Καμέλια η σινική (Camelia sinensis). Η χρήση και η πόση του είναι συνυφασμένη με την κουλτούρα των Ανατολικών χωρών (Κίνα και Ιαπωνία), με τη δημοφιλία του ροφήματος να κατακτά σταδιακά ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι δε Κινέζοι μάλιστα, το χρησιμοποιούν ως φάρμακο εδώ και 4000 χρόνια, γεγονός που έστρεψε το ενδιαφέρον της Ιατρικής στην ενδελεχή μελέτη του σπουδαίου ροφήματος και της θρεπτικής του αξίας.
Το πράσινο τσάι είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες (αντιοξειδωτικές ουσίες), οι οποίες δρουν προστατευτικά σε ασθένειες, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Έχει διαπιστωθεί επιστημονικά πως η συχνή κατανάλωση πράσινου τσαγιού συμβάλλει στην προστασία της στοματικής υγείας και της καλής διατήρησης των δοντιών.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί όμως είναι πως η υπερβολική κατανάλωσή του μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα προβλήματα υγείας, εξαιτίας της ύπαρξης της καφεΐνης (ειδικά σε μεγαλύτερες ηλικίες).
Φασκόμηλο
Το φασκόμηλο αποτελεί άλλο ένα δημοφιλές βότανο-ρόφημα το οποίο είναι γνωστό για τις ευεργετικές του ιδιότητες από την αρχαιότητα.
Οι Αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν ιερό φυτό και το είχαν αφιερώσει στο Δία. Οι Άραβες χρησιμοποιούν τη φράση «Πώς μπορεί ο άνθρωπος να πεθάνει, όταν έχει στον κήπο του φασκόμηλο;» με τον Ιπποκράτη, το Θεόφραστο και το Γαληνό να το ξεχωρίζουν για τη σπάνια ευεργετική του δράση.
Είναι ένα από τα πιο πλούσια σε θρεπτικά συστατικά βότανα της Ελλάδας και ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Το φασκόμηλο συμβάλλει στη σωστή λειτουργία των νεφρών, των επινεφριδίων και του κυκλοφορικού συστήματος.
Διευκολύνει τη χώνεψη, προστατεύει από τις εφιδρώσεις και από τα αρνητικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης στις γυναίκες. Είναι σπασμολυτικό, τονωτικό, αντιδιαρροϊκό και έχει οιστρογόνο επίδραση.
Βοηθάει τέλος στα τσιμπήματα εντόμων, ενώ η χρησιμότητά του αγγίζει και τη μαγειρική που το χρησιμοποιεί σε διάφορα φαγητά, ζωμούς και σούπες.
Μαντζουράνα
Η μαντζουράνα, η ρίγανη και το δίκταμο φύονται μόνα τους στην Ελλάδα και αυτό μάλλον πρέπει να μας κάνει υπερήφανους. Η μαντζουράνα είναι πολυετές φυτό με αξιοσημείωτη προσφορά στην ανθρώπινη υγεία.
Περιέχει ιχνοστοιχεία, μέταλλα, βιταμίνες και αιθέρια έλαια. Σπουδαίοι ιατροί της αρχαιότητας (Ιπποκράτης) τη χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο για σοβαρές παθήσεις.
Προστατεύει το νευρικό σύστημα και το βοηθάει να ξεπεράσει το άγχος, τη μελαγχολία και την αρνητική διάθεση. Είναι ισχυρό φάρμακο για μυϊκούς πόνους, διαστρέμματα, στραμπουλήγματα και ημικρανίες.
Και ενώ προστατεύει από την αϋπνία, καλό είναι να καταναλώνεται με μέτρο διότι προκαλεί ζαλάδες και παραισθήσεις.
Μέντα
Οι Άραβες έχουν ξεχωρίσει τόσο πολύ τη μέντα, ώστε ορκίζονται ακόμα και στο όνομά της. Η Σεχραζάτ στο “Χίλιες και Μία Νύχτες” σερβίρει ένα φλιτζάνι μέντα όταν διηγούταν τις ιστορίες της στο Σουλτάνο.
Η μέντα είναι σπουδαίο αφέψημα και χρησιμοποιείται στη μαγειρική για την παρασκευή τροφών. Ακόμα και σήμερα, χρησιμοποιείται ως ένα αφέψημα που συμβάλλει στη σεξουαλική διέγερση, τη δυσπεψία, τις νευρικές και στομαχικές διαταραχές.
Η υπερβολική κατανάλωση της μέντας, μπορεί να προκαλέσει σεξουαλική διαταραχή αντί για διέγερση.
Τσάι του βουνού
Ένα ρόφημα που κατέχει την τιμητική του σε μεσογειακές χώρες, ειδικά στην Ελλάδα. Δεν είχε τη δημοφιλία του κλασικού τσαγιού, όμως αγαπήθηκε από χιλιάδες ανθρώπους.
Προέρχεται από το φυτό Sideritis spp ή αλλιώς Σιδερίτης του Διοσκουρίδη, καθώς θεωρούταν ότι επούλωνε τις πληγές που προκαλούταν από τα σιδερένια όπλα.
Περιέχει θρεπτικά συστατικά, όπως τα φλαβονοειδή, τα διτερπένια, τα φαινυλοπροπάνια, τα ιριδοειδή και τα μονοτερπένια. Έχει αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και αναλγητική δράση απέναντι σε σοβαρές ασθένειες.
Προστατεύει από το άγχος και προάγει την πνευματική ηρεμία, αλλά πρέπει εξίσου να καταναλώνεται και με μέτρο.
Λουίζα
Ένα βότανο τόσο σπουδαίο που πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερη δημοφιλία. Η επιστημονική της ονομασία είναι Λιππία η κιτρίοσμος – Aloysia citriodora και προέρχεται από χώρες της Λατινικής Αμερικής, ειδικά το Περού και τη Χιλή.
Έχει φρουτώδες άρωμα και μοιάζει με λεμόνι. Η λουίζα χρησιμοποιείται ειδικά από τους ανθρώπους που προσπαθούν να χάσουν κιλά, καθώς αντιμετωπίζει δραστικά την κυτταρίτιδα και αποβάλλει τα περιττά υγρά από τον οργανισμό. Είναι διουρητικό και χρησιμοποιείται στις νεφρολιθιάσεις, αντιμετωπίζει τον υψηλό πυρετό και σταματά τη διάρροια και την αιμορραγία.
Είναι βέβαιο πως τα αφεψήματα είναι απαραίτητα συστατικά μίας υγιούς διατροφής και μπορούν να καταναλώνονται με μέτρο, καθώς η προσφέρουν αναρίθμητα οφέλη για την ανθρώπινη υγεία.
Αν σας άρεσε το άρθρο για το αφέψημα που μόλις διαβάσατε, μοιραστείτε το με τους φίλους σας! Θα σήμαινε πολλά για τη μικρή μας ομάδα και σας ευχαριστούμε προκαταβολικά για αυτό!