Τερηδόνα σε Παιδιά – Πρόληψη, Αντιμετώπιση & Θεραπεία

Γράφει η παιδοδοντίατρος κ. Λίλα Παπαδοπούλου – Happy Tooth Dental Clinic

Τι είναι η τερηδόνα

Η οδοντική τερηδόνα είναι η καταστροφή των οδοντικών ουσιών (αδαμαντίνης και οδοντίνης) από τα οξέα που εκκρίνουν τα μικρόβια της οδοντικής μικροβιακής πλάκας.

Τα οξέα αυτά είναι προϊόντα του μεταβολισμού τους, αφού μεταβολίζουν τους απλούς υδατάνθρακες που υπάρχουν στις τροφές μας, κυρίως τα απλά σάκχαρα όπως η γλυκόζη. Για την τερηδόνα ενοχοποιούνται συγκεκριμένα στελέχη βακτηρίων με βασικότερο το Streptococcus mutans.

Τα μικρόβια αυτά παράγουν οξέα κάθε φορά που εμείς καταναλώνουμε ζάχαρη προκαλώντας έτσι όξινο ph στη στοματική μας κοιλότητα. Εάν αυτό συμβαίνει συχνά και για μεγάλα διαστήματα, τότε αρχίζει και φεύγει το ασβέστιο που υπάρχει φυσιολογικά στους οδοντικούς ιστούς με αποτέλεσμα αυτοί σιγά σιγά να διαλύονται και να δημιουργούνται κοιλότητες (τρύπες) στις οδοντικές επιφάνειες.

 

Αυτές τις κοιλότητες θα εποικίσουν τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας και θα συνεχίσουν να εκκρίνουν οξέα μέχρι να φτάσουν στον πολφό (που αποτελεί τα αγγεία και τα νευρά του δοντιού) και έτσι να περάσουν στο οστό και στην κυκλοφορία του αίματος.

Όταν συμβεί αυτό ο ασθενής έχει συμπτώματα όπως οξύ πόνο και μπορεί να δημιουργηθούν και καταστάσεις σοβαρές για την υγεία με την ύπαρξη φλεγμονών και αποστημάτων.

Αναγνώριση τερηδόνας στα νεογιλά ή μόνιμα παιδικά δόντια / Συμπτώματα

Το πρώτο στάδιο της τερηδόνας είναι όπως αναφέραμε η απώλεια ασβεστίου που εμφανίζεται ως μια λευκή κηλίδα στην επιφάνεια του δοντιού. Η κηλίδα αυτή λέμε ότι έχει την όψη κιμωλίας. Αφού δημιουργηθεί η κηλίδα, αρχίζει και η καταστροφή της επιφάνειας του δοντιού με τη δημιουργία κοιλότητας (τρύπας). Αυτή θα έχει κιτρινωπή εμφάνιση η οποία σιγά σιγά θα αρχίσει να σκουραίνει όσο βαθαίνει η τερηδόνα και πολλαπλασιάζονται τα μικρόβια.

Στα παιδιά, ο πιο συχνός εντοπισμός της τερηδόνας είναι στην ένωση του ενός δοντιού με το άλλο. Εκεί εγκλωβίζονται συνήθως τροφές και αρχίζει το δόντι να καταστρέφεται κάτω από τη μασητική επιφάνεια που μπορούμε να δούμε. Οι τρύπες αυτές θα εμφανιστούν ξαφνικά όταν η τερηδόνα προχωρήσει αρκετά από μέσα και σπάσει η επιφάνεια του δοντιού.

Μάλιστα, συνήθως εμφανίζεται συμμετρικά σε όλες τις πλευρές στα πίσω δόντια. Το αρνητικό με αυτού του είδους την τερηδόνα είναι ότι δυστυχώς μέχρι να εμφανιστεί θα έχει προχωρήσει αρκετά και σε πολλές περιπτώσεις θα φτάσει και στο νεύρο του δοντιού. Ο ασθενής τότε θα έχει συμπτώματα όπως πόνο είτε κατά τη μάσηση ή και αυθόρμητα.

Ο γονιός πρέπει να έχει υπόψιν του ότι επειδή τα οστά των παιδιών είναι πολύ μαλακά μπορεί να δημιουργηθεί πολύ γρήγορα απόστημα χωρίς το παιδί να έχει κανένα σύμπτωμα. Έτσι αν έχουν και την παραμικρή υποψία ότι βλέπουν στο στόμα του παιδιού τους τερηδόνα, θα πρέπει να απευθυνθούν στον παιδοδοντίατρο.

Πώς δημιουργείται / πού οφείλεται η τερηδόνα στα παιδιά

Για να δημιουργηθεί τερηδόνα στα δόντια μας (νεογιλά και μόνιμα) θα πρέπει να αλληλεπιδράσουν 3 παράγοντες: Ο ξενιστής (δόντι), τα μικρόβια και η διατροφή.

Ξενιστής (δόντι)

Τα δόντια μας έχουν συγκεκριμένη αντοχή στην καταστροφή των μικροβίων. Οι νεότερες μελέτες έχουν δείξει ότι το σχήμα των δοντιών και η σύσταση τόσο της αδαμαντίνης όσο και της οδοντίνης έχουν κληρονομική προδιάθεση. Επίσης η ενίσχυση των κρυστάλλων της αδαμαντίνης με φθόριο (στον οδοντίατρο και καθημερινά με το βούρτσισμα σπίτι) καθώς και οι επικαλύψεις (sealants) των μόνιμων δοντιών θα βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη της τερηδόνας.

Μικρόβια

Τα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση τερηδόνας. Τα μικρόβια εποικούν (μεταφέρονται) στη στοματική κοιλότητα του βρέφους από τη μητέρα (ή το βασικό φροντιστή) με το σάλιο της ακόμη και πριν βγουν τα δόντια.

Οι μελέτες δείχνουν ότι αν αυτός εποικισμός αργήσει (μετά τους 17 μήνες), η πιθανότητα εμφάνισης τερηδόνας μειώνεται δραματικά. Επειδή αυτό δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμο, θα πρέπει και η στοματική υγεία της μητέρας να είναι καλή έτσι ώστε να μη μεταφερθούν πολύ παθογόνα βακτήρια.

Η εγκυμονούσα και νέα μητέρα θα πρέπει να φροντίσει όλες τις στοματικές της εργασίες. Επίσης και στην ίδια η χρήση φθοριούχων διαλυμάτων μείωνει την εμφάνιση των μικροβίων που ευθύνονται για την τερηδόνα.

Διατροφή

Τέλος, όλοι γνωρίζουμε ότι η διατροφή πλούσια σε απλούς υδατάνθρακες (σάκχαρα) είναι καταστροφική για την υγεία των δοντιών μας. Η ζάχαρη σε οποιαδήποτε μορφή της (μαύρη ή λευκή) και το μέλι μεταβολίζονται από το Streptococcus Mutans και παράγουν οξέα που καταστρέφουν το δόντι.

Η πιο μεγάλη έρευνα που έχει διεξαχθεί μέχρι σήμερα για το ρόλο της διατροφής στην εμφάνιση τερηδόνας, έδειξε ότι παίζει ρόλο η συχνότητα που τρώμε ζάχαρη καθώς και το είδος του γλυκού που τρώμε. Τα κολλώδη γλυκά όπως οι καραμέλες έχουν τη μεγαλύτερη τερηδονογόνο επίπτωση και γι’αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται.

Στις μέρες μας δυστυχώς η ζάχαρη βρίσκεται σε όλες τις παρασκευασμένες τροφές αλλά και πολλές τροφές που εμφανίζονται ως υγιεινές και οργανικές (για παράδειγμα η ζάχαρη καρύδας), μπορεί εξίσου να προκαλέσουν τερηδόνα.

Τα γλυκαντικά τύπου στέβια δεν αναγνωρίζονται από τα μικρόβια του στόματος και δεν έχουν καμία επίδραση στα δόντια μας.

Τερηδόνα βρεφικής και νηπιακής ηλικίας (ΤΕΒΝΗ, ECC early childhood caries) ή τερηδόνα θηλασμού

Η πιο επιθετική ίσως μορφή τερηδόνας που εμφανίζεται στη βρεφική ή νηπιακή ηλικία (2-3 ετών) είναι αυτή που παλιότερα αποκαλούνταν τερηδόνα θηλασμού ή το σύνδρομο του μπιμπερό.

Εμφανίζεται ταυτόχρονα σε πολλά δόντια και εξελίσσεται ραγδαία. Τα πρώτα δόντια που καταστρέφονται είναι τα 4 πρόσθια άνω δόντια, τα οποία μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μαυρίζουν και καταστρέφονται ολοσχερώς.

Η σύνδεση της αιτίας αυτής της επιθετικής τερηδόνας με το μπιμπερό ή το θηλασμό είναι κυρίως γιατί οι μικροί αυτοί ασθενείς έχουν γάλα στο στόμα τους καθ’όλη τη διάρκεια της νύχτας με αποτέλεσμα τα μικρόβια να μεταβολίζουν τα σάκχαρα του γάλατος (λακτόζη) και να προκαλούν εκτεταμένες βλάβες.

Η κλινική εικόνα είναι βαριά καθώς ο μικρός ασθενής έχει πολλά μαύρα και κατεστραμμένα δόντια. Τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά χρειάζονται πολλά ραντεβού με σημαντικές δουλειές (σφραγίσματα, απονευρώσεις, εξαγωγές).

Σε πολλούς ασθενείς συστήνεται και η ολοκλήρωση της θεραπείας με μέθη ή γενική αναισθησία στο νοσοκομείο ώστε να αποφευχθεί μία τραυματική εμπειρία. Είναι μία μέθοδος εκλογής, ατραυματική και ασφαλής εντελώς για τους μικρούς ασθενείς.

Αντιμετώπιση / πρόληψη τερηδόνας σε παιδιά

Ανάλογα το στάδιο της τερηδόνας ο/η παιδοδοντίατρος μπορεί να προτείνει θεραπείες αντιμετώπισης ή καθυστέρησης της εξέλιξης της, πάντα σύμφωνα με την ηλικία και το ιστορικό ενός παιδιού.

Τερηδόνες σε προχωρημένο στάδιο συνήθως απαιτούν την άμεση λύση του σφραγίσματος. Υπάρχουν περιπτώσεις όμως που η τερηδόνα έχει εισχωρήσει αρκετά στις ρίζες του δοντιού ή που έχει αλλοιώσει μεγάλο μέρος του και χρειάζεται δραστικές θεραπείες όπως παιδική απονεύρωση (πολφοτομή), θήκη ή ακόμα και εξαγωγή.

Για να μπορέσουμε να αποφύγουμε τέτοιες περιπτώσεις και ιδανικά να μην χρειαστεί πότε να κάνουμε σφράγισμα, ενεργούμε προληπτικά στα παιδικά δόντια προστατεύοντας την αδαμαντίνη από μικρή ηλικία. Οι προληπτικές κινήσεις που επιλέγουμε στην παιδοδοντία είναι πρώτα απ΄όλα, τακτικές επισκέψεις κάθε 4 ή 6 μήνες, φθορίωση δύο φορές τον χρόνο και επικαλύψεις (sealants) κυρίως σε μόνιμα δόντια που το χρειάζονται.

Όλα αυτά μπορούν να θωρακίσουν τα παιδικά δόντια αλλά δεν μπορούν να κάνουν θαύματα αν το παιδί δεν ακολουθεί σωστούς κανόνες υγιεινής και μια ισορροπημένη διατροφή με χαμηλά επίπεδα ζάχαρης.

Παιδικά δόντια με τερηδόνα & Happy Tooth Clinic

Στη Happy Tooth αγαπάμε πολύ την πρόληψη και αφιερώνουμε χρόνο να δείξουμε στα παιδιά πως είναι το σωστό βούρτσισμα, τι τροφές πρέπει να αποφεύγουμε και όλα όσα μπορούν να βοηθήσουν από μικρή ηλικία σε μία σωστή διαπαιδαγώγηση.

Υπενθυμίζουμε στους γονείς τον 6μηνιαίο έλεγχο του παιδιού, ελέγχουμε τυχόν σημάδια τερηδόνας με ακτινογραφίες και ενεργούμε έγκαιρα πριν δημιουργηθεί πόνος, ερεθισμός ή μεγάλη φθορά στο δόντι. Η τερηδόνα για εμάς είναι ο μεγαλύτερος εχθρός και φροντίζουμε να τον κρατάμε όσο πιο μακριά γίνεται.

Είμαστε εδώ να βλέπουμε τις ενδείξεις πριν δημιουργηθούν τα συμπτώματα. Καλέστε μας για οποιαδήποτε απορία, για να κλείσετε το πρώτο ραντεβού ή για να σας δώσουμε οδηγίες σχετικά με τα πρώτα δόντια του παιδιού σας.