Μπορεί όλοι να είμαστε λίγο-πολύ εξοικειωμένοι με την συναισθηματική και την κοινωνική νοημοσύνη, όμως ίσως να παραλείπουμε ένα ακόμη σημαντικό πεδίο. Τι συμβαίνει με την σωματική νοημοσύνη και γιατί είναι σημαντικό να μάθουμε να «ακούμε» τα μηνύματα που μας στέλνει το σώμα μας;
Η σωματική νοημοσύνη (body intelligence) υπάγεται στη θεωρία ότι υπάρχουν πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης (multiple intelligence).
Πρόκειται για μία ιδέα που αναπτύχθηκε το 1983 από τον ψυχολόγο Howard Gardner, ο οποίος στο βιβλίο του «Frames of Mind: Η Θεωρία των Πολλαπλών Τύπων Νοημοσύνης» υποστηρίζει ότι υπάρχουν 9 διαφορετικά είδη νοημοσύνης.
Ειδικότερα, διακρίνει την ανθρώπινη νοημοσύνη σε: νατουραλιστική, μουσική, λογική/μαθηματική, υπαρξιακή, διαπροσωπική, κιναισθητική, γλωσσική, ενδοπροσωπική και χωροταξική.
Η θεωρία του Gardner μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι μπορεί να είναι εξαιρετικοί στη μουσική αλλά να υστερούν στα μαθηματικά ή τη λεκτική επικοινωνία, διευκολύνοντας την κατανόησή μας για τους άλλους και τον κόσμο γύρω μας.
Τι είναι η σωματική νοημοσύνη;
Η σωματική νοημοσύνη ή αλλιώς σωματική ευφυία είναι ένας όρος που διευρύνει την έννοια της κιναισθητικής νοημοσύνης του Gardner, καθώς της προσδίδει κάποια επιπλέον στοιχεία. Αναφέρεται περισσότερο στην ικανότητα να είμαστε συνειδητοί με το σώμα μας και να έχουμε γνώση και επίγνωση για τα όσα συμβαίνουν σε αυτό.
Μπορεί να είναι μία έννοια που στους περισσότερους φαίνεται καινούρια, όμως στην πραγματικότητα έχει κεντρική σημασία στους κλάδους της άθλησης και της ευεξίας αλλά και στην προσωπική μας αντίληψη για την αυτοφροντίδα.
Η κατανόηση της σωματικής νοημοσύνης σημαίνει πως αναγνωρίζουμε ότι το σώμα μας διαθέτει τεράστια ευφυία και ότι η νοημοσύνη δεν σχετίζεται μόνο με τον εγκέφαλο αλλά και με τα υπόλοιπα όργανα και τα κύτταρα του οργανισμού μας. Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2018 από το Queensland University υποστηρίζει ότι oι πρωτεΐνες που υπάρχουν στον οργανισμό σχηματίζουν απίστευτα πολύπλοκα δίκτυα χημικών αντιδράσεων. Αυτά τα δίκτυα επιτρέπουν στα κύτταρα να επικοινωνούν και να «σκέφτονται», προσδίδοντας ουσιαστικά στο κύτταρο μια «γνωστική» ικανότητα ή αλλιώς έναν «εγκέφαλο». Τέτοιου είδους έρευνες δίνουν άλλη βαρύτητα στην έννοια της σωματοποιημένης γνώσης, ενισχύοντας την ιδέα ότι το σώμα μπορεί να παίξει ρόλο στη σκέψη και στη λήψη αποφάσεων.
Όπως συμβαίνει με τους δείκτες νοημοσύνης (IQ), έτσι και η σωματική νοημοσύνη μπορεί να εμφανίζεται σε διάφορα επίπεδα. Συνεπώς ένας άνθρωπος μπορεί να έχει υψηλή, μέση ή χαμηλή σωματική ευφυία, γεγονός που επηρεάζει την υπόλοιπη ζωή του. Τα υψηλά επίπεδα σωματικής νοημοσύνης έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, η πλήρης επίγνωση των δυνατοτήτων και των ορίων του σώματός μας, μας αποτρέπει από την υπέρμετρη καταπόνησή του μέσω υπερβολικής άθλησης ή δίαιτας.
Οι 3 πυλώνες της σωματικής νοημοσύνης
Υπάρχουν 3 βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους βασίζεται η έννοια της σωματικής νοημοσύνης και είναι σημαντικό όλοι τους να λειτουργούν αρμονικά και να αναπτύσσονται παράλληλα, με την ίδια φροντίδα.
Επίγνωση (awareness)
Ο πρώτος πυλώνας είναι η επίγνωση. Επίγνωση σημαίνει ότι κατανοούμε το σώμα μας και «διαβάζουμε» τα μηνύματα που μας στέλνει. Σημαίνει ότι είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε τις ανάγκες του, χωρίς να αγνοούμε την εσωτερική φωνούλα που μπορεί να μας προειδοποιεί ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά.
Πράγματι, συχνά έχουμε τη τάση να μην δίνουμε σημασία στις αισθήσεις που προκαλεί το σώμα μας, ελπίζοντας ότι αυτές θα εξαφανιστούν. Όμως, το να έχουμε συναίσθηση των επιπτώσεων ορισμένων τροφών ή τύπων άσκησης ή ενδογενών και εξωγενών στρεσογόνων παραγόντων στο σώμα μας, βοηθά στο να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που μας κάνει περισσότερο υγιείς και να προσαρμόσουμε ανάλογα τον τρόπο ζωής μας.
Όσο περισσότερη επίγνωση διαθέτουμε για το σώμα μας, τόσο περισσότερο μπορούμε να ελέγξουμε τις συνέπειες πάνω του. Για παράδειγμα, το να είμαστε συντονισμένοι με τα αποτελέσματα που έχει το πρώτο φλιτζάνι καφέ που ήπιαμε στο σώμα μας, μπορεί να καθορίσει εάν θα επιλέξουμε να πιούμε και ένα δεύτερο ή όχι.
Η ενσυνειδητότητα, ο προβληματισμός, ο πειραματισμός και η μάθηση είναι σημαντικά μονοπάτια για μεγαλύτερη επίγνωση του σώματος.
Γνώση (knowledge)
Η γνώση του σώματος είναι αυτό που ένας επιστήμονας θα αποκαλούσε «αλφαβητισμό για την υγεία». Η γνώση επιστημονικών τεκμηρίων είναι σημαντικό μέρος αυτής της «κατάρτισης», καθώς μπορεί να οδηγήσει στην κατανόηση των ενεργειών που απαιτούνται για τη διάγνωση και τη θεραπεία ζητημάτων που απασχολούν το σώμα μας.
Παρόλα αυτά, η θεωρητική κατάρτιση πάνω στην υγεία και τα προβλήματα του σώματος δεν αρκούν, καθώς είναι σημαντικό να συνδυάζονται με θετικές ενέργειες και πρακτικότερες γνώσεις.
Για παράδειγμα, εκτός από τους παράγοντες που αυξάνουν ή μειώνουν την αρτηριακή πίεση, είναι πολύ σημαντικό να μετράμε τακτικά και να γνωρίζουμε πού κυμαίνεται ο συγκεκριμένος δείκτης στο σώμα μας. Άλλοι σημαντικοί δείκτες είναι το βάρος, η χοληστερόλη, τα επίπεδα των βιταμινών στο αίμα, τα επίπεδα του σακχάρου, ο δείκτης μάζας σώματος και πολλά ακόμη.
Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε τι χρειάζεται το σώμα μας ώστε να είμαστε υγιείς και γεμάτοι ενέργεια αλλά και τι βοηθά το σώμα μας να ευδοκιμήσει, συμπεριλαμβανομένων των συνηθειών άσκησης, διατροφής, χαλάρωσης, ύπνου και διαχείρισης του στρες.
Αφοσίωση (engagement)
Ακόμη και αν καταφέρουμε να πετύχουμε υψηλά επίπεδα επίγνωσης και γνώσης, η αφοσίωση είναι η δυσκολότερη κατάκτηση προς τη σωματική νοημοσύνη. Η αφοσίωση απέναντι στο σώμα σημαίνει να κάνει κάποιος επαναλαμβανόμενα το καλύτερο για αυτό, μέχρι να του γίνει βίωμα και να προχωρήσει στην επόμενη κατάκτηση.
Πρακτικά σημαίνει να δρούμε συστηματικά και έξυπνα με βάση τα όσα χρειάζεται το σώμα μας σε μία δεδομένη φάση της ζωής μας, διαμορφώνοντας κατάλληλα το lifestyle μας ώστε να υποστηρίζει πλήρως την ανάγκη μας αυτή.
Επειδή όμως οι συνήθειες που έχουν παγιωθεί σε βάθος χρόνου είναι δύσκολο να αλλάξουν ή να κοπούν, η αφοσίωση απέναντι σε μία νέα -και ενδεχομένως καλύτερη- ζωή απαιτεί χρόνο και υπομονή.
Από την άλλη, η ουσιαστική αλλαγή που θα κρατήσει στο πέρασμα του χρόνου, απαιτεί κίνητρο και αποτελεσματικότητα, τα οποία θα πρέπει να εξασφαλίσουμε για τον εαυτό μας ώστε να μπορέσει να υπερβεί το comfort zone του.
Για να μπορέσει με επιτυχία να βρεθεί η σωματική ενσυνειδητότητα στην κορυφή του μυαλού μας, είναι σημαντικό να πειραματιστούμε με νέες συνήθειες και να υιοθετήσουμε πιο υγιείς συμπεριφορές, τις οποίες θα επαναλαμβάνουμε τακτικά, μέχρις ότου μετατραπούν βιωματικά σε κομμάτι της προσωπικότητάς μας.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την σωματική νοημοσύνη;
Μπορεί στη θεωρία τα συστατικά της σωματικής νοημοσύνης να φαίνονται απλά και κατανοητά, όμως η εφαρμογή τους στην πράξη ενδέχεται να αποδειχτεί δυσκολότερη από ότι πιστεύουμε. Δείτε λοιπόν πώς μπορείτε να ξεκινήσετε να καλλιεργείτε αυτή την γνώση, ακολουθώντας μερικές απλές και κατανοητές πρακτικές.
Ακούστε το σώμα σας
Εξασκηθείτε στο να ακούτε το σώμα σας και να συνεργάζεστε αρμονικά μαζί του, αντί να αγνοείτε τα μηνύματα που σας στέλνει. Η ανάπτυξη μεγαλύτερης σωματικής νοημοσύνης μπορεί πρωτίστως να βοηθήσει τους ανθρώπους να καλλιεργήσουν μια πιο στενή σχέση με το σώμα τους.
Πολύ περισσότερο, είναι η ικανότητα να παρατηρούμε τις αισθήσεις του σώματός μας, να τις ακούμε και έπειτα να ανταποκρινόμαστε με τρόπο που να σέβεται τις ανάγκες του. Έτσι βελτιώνεται ριζικά η ποιότητα της ζωής μας.
Παρατηρήστε τις αισθήσεις σας
Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να παρατηρεί τις εσωτερικές αισθήσεις του σώματός του, όπως τους καρδιακούς παλμούς, την αναπνοή, τον πόνο ή την πίεση. Πρόκειται για μία ικανότητα που οι επιστήμονες αποκαλούν ενδοδεκτική επίγνωση και μας φαίνεται αυτονόητο ότι είναι κάτι που όλοι κάνουμε ακόμη και ασυνείδητα. Ή μήπως όχι;
Η αλήθεια είναι ότι κάποιοι το κάνουν καλύτερα από άλλους. Μελέτες που εξετάζουν την ικανότητα των ανθρώπων να παρατηρούν τον ρυθμό του καρδιακού παλμού τους αποκαλύπτουν ένα μεγάλο εύρος στην ικανότητα των ανθρώπων να το κάνουν με ακρίβεια. Προσπαθήστε λοιπόν, την επόμενη φορά που το σώμα σας θα επιχειρήσει να επικοινωνήσει μαζί σας κάτι, να το αφουγκραστείτε προσεκτικά.
Για παράδειγμα, αντί να παρατηρήσετε φευγαλέα ότι είστε πραγματικά κουρασμένοι ενώ ετοιμάζεστε να πιείτε άλλον έναν καφέ, κάντε ένα βήμα πίσω και σημειώστε νοερά τα επίπεδα ενέργειάς σας ή ακόμη αναλογιστείτε τις πιθανές αιτίες τους.
Απαντήστε στο σώμα σας
Αφού παρατηρήσετε και ακούσετε το σώμα σας, είναι η κατάλληλη στιγμή για να ανταποκριθείτε στα όσα σας ζητά. Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, τι είναι αυτό που κάνετε όταν νιώθετε το πρώτο κύμα κούρασης να σας κατακλύζει μετά το βραδινό φαγητό;
Χρησιμοποιείτε αυτό το συναίσθημα ως ένα σημάδι από το σώμα ότι είναι ώρα να αρχίσετε να χαλαρώνετε ή μήπως το μυαλό σας το προσπερνά και συνεχίζετε να πιέζετε τον εαυτό σας να μην κοιμηθεί;
Ξεκινώντας σταδιακά να απαντάτε θετικά στα μηνύματα που λαμβάνετε, μπορείτε να βελτιώσετε τη σωματική νοημοσύνη σας και να δείτε ολόκληρη τη ζωή σας να μεταμορφώνεται.
Συνεπώς, είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι η ενίσχυση της ενδοδεκτικής επίγνωσης μπορεί να βελτιώσει τη συνολική υγεία και να συμβάλλει στην αντιμετώπιση και πρόληψη προβλημάτων υγείας.
Κάνετε λοιπόν ένα πείραμα προς την αλλαγή. Δοκιμάστε, αντί να συμπεριφέρεστε στα μηνύματα που στέλνει το σώμα σας σαν να είναι ενοχλητικές παρεμβολές, να τα ακούσετε και να μάθετε από αυτά.
Αυτό όχι μόνο είναι το μυστικό για την καλλιέργεια της σωματικής νοημοσύνης αλλά πιθανότατα και η συνταγή για μία καλύτερη, πιο υγιή και πιο συνειδητή ύπαρξη.
